Szczecińska rusycystyka

-rozmowa z prof. Krystyną Janaszek,

dyrektorem Instytutu Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Szczecińskiego

-Wasz Instytut kontynuuje tradycje rusycystyki szczecińskiej…

-Historia rusycystyki szczecińskiej ma już ponad pół wieku i sięga lat sześćdziesiątych XX wieku. W Szczecinie działało wówczas Studium Nauczycielskie, które przygotowywało studentów – m.in. do pracy nauczyciela języka rosyjskiego. Pod koniec lat sześćdziesiątych, już w Wyższej Szkole Nauczycielskiej, która wkrótce przekształciła się w Wyższą Szkołę Pedagogiczną, powstał kierunek filologia rosyjska. W ramach Wydziału Humanistycznego tej uczelni, powołano Zakład Filologii Rosyjskiej, w którym pracowali wspaniali naukowcy i pedagodzy: prof. Krystyna Iwan, prof. Krzysztof Cieślik, mgr Danuta Kaźmierczak, mgr Danuta Jarczak, mgr Stefania Paszt (i inni).

-Instytut Filologii Słowiańskiej, już jako odrębną jednostkę, utworzono w latach osiemdziesiątych…

-Tak, lecz z początkiem lat osiemdziesiątych był to jeszcze Instytut Filologii Rosyjskiej. Jego pierwszym dyrektorem została prof. Eugenia Kucharska. Natomiast Instytut Filologii Słowiańskiej, w strukturze Uniwersytetu Szczecińskiego, istnieje od roku 1985.

-Jakie specjalności, obok rusycystyki, planowano otworzyć w Waszym Instytucie?

-Obok rusycystyki planowaliśmy wówczas otworzyć jeszcze bohemistykę i ukrainistykę. Specjaliści z zakresu tych dyscyplin pracują u nas do chwili obecnej.

-O rozwój naukowy i wysoki poziom nauczania w Instytucie Filologii Słowiańskiej dbali kolejni dyrektorzy…

-Lata dziewięćdziesiąte XX wieku i następne zaowocowały niesamowitym rozwojem naukowym pracowników. Podejmowaliśmy wówczas wiele nowatorskich prac badawczych, także z partnerami zagranicznymi, doskonaliliśmy pracę dydaktyczną. O wysoki poziom tych wszystkich działań dbali kolejni dyrektorzy Instytutu – m.in. prof. Edward Siekierzycki, prof. Krystyna Iwan oraz prof. Izabela Kowalska-Paszt.

Ja pełnię funkcję dyrektora od ponad 5 lat i w tym roku akademickim moja kadencja dobiega końca.

-A jak obecnie wygląda kadra naukowo-dydaktyczna Instytutu?

-Mamy 7 samodzielnych pracowników naukowych: 2 osoby z tytułem profesora zwyczajnego oraz 5 osób ze stopniem doktora habilitowanego, 9 adiunktów oraz 2 starszych wykładowców.

Jest też 2 pracowników administracyjno-technicznych.

-Jak przedstawia się struktura Waszego Instytutu?

-Naszą strukturę tworzą 4 zakłady, które prowadzą badania w zakresie dwóch dyscyplin humanistycznych: językoznawstwa i literaturoznawstwa. Każdy z Zakładów ma na swoim koncie spore dokonania. Osiągnięcia ich szefów, a także starania i kreatywność pracowników składają się na efektywne funkcjonowanie naszego Instytutu i jego dobry wizerunek.

-Porozmawiajmy teraz o poszczególnych Zakładach Waszego Instytutu…

-Zacznijmy od Zakładu Translatoryki i Lingwistyki Konfrontatywnej kierowanego przez wybitnego językoznawcę z Ukrainy prof. Michaiła Aleksiejenko, autora wielu monografii, współautora 10 słowników i ponad 200 artykułów naukowych.

Zakład ten działa bardzo prężnie. Ton jego pracy nadawała zawsze energia twórcza i organizacyjna samego kierownika. Zakład zatrudnia młodych badaczy, takich jak: dr Mirosława Hordy czy dr Tomasz Szutkowski, którzy swoje prace doktorskie obronili przed terminem i w podobnym tempie prowadzą teraz prace nad rozprawami habilitacyjnymi.

Krąg zainteresowań badawczych zespołu jest niezwykle rozległy. Badania prowadzone są w zakresie językoznawstwa porównawczego, frazeologii i paremiologii porównawczej, przekładu na języki pokrewne, leksykografii, lingwokulturologii oraz Gender Studies. Badanie te obejmują cztery języki słowiańskie: polski, rosyjski, ukraiński i czeski.

Prace badawcze zespołu prof. M. Aleksiejenki od wielu lat prowadzone są na podstawie umów o współpracy z naukowcami z Instytutu Filologii Obcych Uniwersytetu w Greifswaldzie i Instytutu Języka Rosyjskiego im W. W. Winogradowa przy Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie. Biorą w nich także udział specjaliści z Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu w Kamieńcu Podolskim na Ukrainie.

W ramach działalności statutowej, wspólnie z naukowcami z Rosji i Niemiec realizowany jest projekt Języki słowiańskie w świetle kultury. Wyniki tych badań opublikowane zostały m.in. w monografiach zbiorowych – np. Język. Człowiek. Dyskurs. (2007).

Od roku 1993 pracownicy zakładu organizują cykliczną Międzynarodową Konferencję Naukową Słowo. Tekst. Czas. Sympozjum łączy badania języka i tekstu, podejmuje najbardziej aktualne problemy współczesnych nauk filologicznych. Dzięki tej konferencji wzrósł prestiż naszego Instytutu, a my jako pracownicy mieliśmy doskonałą okazję poznać wiele wybitnych postaci świata naukowego, nie tylko z Europy, ale i spoza jej granic.

Prof. Aleksiejenko kończy w tym roku 70 lat i odchodzi na emeryturę. Chciałabym w tym miejscu, w imieniu nas wszystkich, jeszcze raz podziękować mu za wieloletnią owocną współpracę, za to jak ogromnie przyczynił się do rozwoju Instytutu Filologii Słowiańskiej. Pan Profesor pozostanie dla nas na zawsze wzorem godnym naśladowania, będziemy go ciepło wspominać.

-Kolejny Wasz Zakład to Zakład Języków i Kultur Słowiańskich…

-…kierowany przez prof. Ewę Komorowską, która w ubiegłym roku uzyskała tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Pani profesor ma na swoim koncie bogaty dorobek naukowy. Od nowego roku akademickiego będzie pełnić funkcję dziekana Wydziału Filologicznego.

Zakład Języków i Kultur Słowiańskich realizuje szereg istotnych dla Instytutu przedsięwzięć naukowo-badawczych i dydaktycznych. Badania naukowe zespołu koncentrują się w ostatnim czasie wokół tematu: Dialog kultur i języków. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka w aspekcie porównawczym języków słowiańskich z germańskimi. Podjęto także inny temat: Język polski i rosyjski w perspektywie lingwistyki kognitywnej, którym zajmuje się prof. Beata Rycielska. Efektem tych badań są liczne opracowania naukowe – np.: Barwa w języku, literaturze i kulturze (2010).

Zespół ten, dzięki takim osobom jak: dr Dorota Dziadosz i dr Agnieszka Krzanowska słynie z doskonałej organizacji cyklicznych konferencji naukowych, które gromadzą gości z kraju i zagranicy. Do najważniejszych natomiast konferencji należą:

– Międzynarodowe Sympozjum Lingwistyczne,

– Międzynarodowa Konferencja Pragmalingwistyczna. Komunikacja międzyludzka. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka.

Na wyróżnienie zasługuje praca członków Zakładu z młodzieżą. Prężnie działa Koło Naukowe Slawistów. Dla studentów i młodych adeptów nauki organizowana jest od wielu już lat Międzynarodowa Konferencja „Świat Słowian w języku i kulturze”, odbywająca się w Pobierowie. Referaty studentów ukazują się następnie w kolejnych tomach pokonferencyjnych.

W ubiegłym roku wydany został Niemiecko-polski słownik frazeologii biblijnej. Napisała go, pod kierunkiem prof. Ewy Komorowskiej, grupa studentów filologii rosyjsko-germańskiej.

-Trzeci Zakład w strukturze Instytutu to…

-… Zakład Historii Literatury Rosyjskiej, Ukraińskiej i Komparatystyki, którym kieruje prof. Izabela Kowalska-Paszt, współtwórca Wydziału Filologicznego, który powstał w roku 2007. Pani profesor była pierwszym, zresztą znakomitym, dziekanem naszego wydziału. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół nieoficjalnej literatury i sztuki radzieckiej drugiej połowy XX wieku.

W ramach badań statutowych, którymi kieruje prof. Irina Fedorczuk zespół kontynuuje temat Sacrum i profanum w literaturach słowiańskich. Analizowane teksty dotyczą różnych krajów słowiańskich, pochodzą z różnych epok i reprezentują różne gatunki literackie. W ostatnim czasie Zakład może poszczycić się wspaniałą obroną rozprawy habilitacyjnej dr Anny Horniatko-Szumiłowicz, która odbyła się w maju br., w Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu.  Podstawą przystąpienia do przewodu habilitacyjnego stała się książka pt. Ukraińska proza ‘chimeryczna’ lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku. Geneza, rozwój, konteksty literackie (2011).

-Pozostał nam jeszcze czwarty Zakład, kierowany przez Panią Profesor…

-Jest to Zakład Teorii i Praktyki Komunikacji Obcojęzycznej i Glottodydaktyki. Od jakiegoś czasu realizujemy w nim temat badawczy Człowiek w relacjach inter- i intrapersonalnych. Ze względu na rozległy obszar wątków badawczych stworzyliśmy dwa podzespoły.

Opiekę nad pierwszym z nich sprawuje dr Roman Gawarkiewicz. Ta grupa badawcza koncentruje uwagę na analizie świata wartości w świadomości językowej Słowian. Fascynujące badania w ramach tego tematu prowadzi dr Barbara Rodziewicz, interpretując np. wartości transcendentne w ujęciu językowo-kulturowym. Na realizację swych pasji badawczych otrzymała ona grant naukowy. W roku 2011 ukazała się także ciekawa monografia dr Gawarkiewicza pt. Komunikacja międzykulturowa a stereotypy. Polacy-Niemcy-Rosjanie. W najbliższym czasie będzie ona podstawą wszczęcia przewodu habilitacyjnego.

Jeśli chodzi o mnie, to wspólnie z doktorantami prowadzę badania nad tzw. osobowością glottodydaktyczną w kontekście sukcesu i niepowodzenia w nauce języka obcego.

W bieżącym roku nasz zespół badawczy planuje, drugie już, Międzynarodowe Seminarium Naukowe „Homo Communicans” organizowane w kooperacji z naszym rosyjskim partnerem Państwowym Uniwersytetem Kultury i Sztuki w Kemerowie. Przewodniczącą komitetu organizacyjnego i dobrym duchem konferencji jest dr Jolanta Miturska-Bojanowska, która od lat współpracuje z powodzeniem ze środowiskiem uniwersyteckim miasta Kemerowo w Rosji. Seminarium ma charakter interdyscyplinarny i gromadzi badaczy z różnych dziedzin nauki: językoznawców, literaturoznawców, kulturologów, historyków, socjologów, pedagogów.

Oczywiście Zakład, którym kieruję nie ogranicza się do sfery badań naukowych. Od kilku lat angażujemy się w prace Wojewódzkiego Konkursu Języków Obcych, który w naszym regionie organizowany jest dla młodzieży szkolnej. Nad prawidłowym przebiegiem konkursu czuwa dr Izabela Pietrzyk – wicedyrektor naszego Instytutu. Pani doktor jest świetnym organizatorem i uwielbianym przez studentów pedagogiem i dydaktykiem.

Od roku 2002 mgr Halina Zaborowska-Buraczewska organizuje Ogólnopolski Przegląd Piosenki Rosyjskiej jak również przygotowuje studentów do  Ogólnopolskiego Konkursu Recytacji Poezji Rosyjskiej, który odbywa się w Krakowie. W tym roku pierwsze miejsce zajęła nasza studentka Stefania Jaskot. W rywalizacji konkursowej pokonała ona 42 uczestników z 15 polskich uniwersytetów.

-Kto dziś studiuje w Instytucie Filologii Słowiańskiej?

-Instytut Filologii Słowiańskiej kształci obecnie 126 studentów: 79 na studiach pierwszego stopnia i 47 na studiach magisterskich. Jest to młodzież, która interesuje się językami i kulturą słowiańską. Studia w naszym Instytucie są naprawdę atrakcyjne. Młodzież chętnie korzysta z wymiany w ramach programów Sokrates/Erasmus i Most. Tak więc nasi studenci odbywają studia częściowe, trwające 1 lub 2 semestry, w ośrodkach zagranicznych w Rostocku, Greifswaldzie, Kemerowie. Chętnie też decydują się na program kształcenia w uniwersytetach polskich. Z ogromnym powodzeniem studiowali w ośrodkach uniwersyteckich Krakowa, Wrocławia, Poznania czy Lublina. Ponadto, w ramach stypendium rządu polskiego, najlepsi z nich wyjeżdżają na studia semestralne do Moskwy, gdzie w Instytucie Języka Rosyjskiego im. A. Puszkina pogłębiają wiedzę i umiejętności.

W bieżącym roku akademickim nasza młodzież będzie się ubiegać o tytuł licencjata w zakresie dwóch specjalności: filologia rosyjska i filologia rosyjsko-ukraińska. Odbędą się również obrony prac magisterskich w ramach studiów drugiego stopnia z zakresu filologii rosyjskiej.

Niestety reforma szkolnictwa wyższego uniemożliwia nam dalsze prowadzenie studiów dwujęzycznych. Wprowadzenie Krajowych Ram Kwalifikacyjnych wiąże się m.in. z radykalnym zmniejszeniem liczby godzin, przeznaczonych na bezpośredni kontakt studenta z wykładowcą.

Sukcesywnie staramy się zwiększać atrakcyjność proponowanych studiów. Od nowego roku akademickiego uruchamiamy profil translatoryczny i Rosjoznawstwo. W kolejnym roku nasza propozycja wzbogaci się o nową ofertę: filologia rosyjska z dodatkowym językiem niemieckim/czeskim/ukraińskim – język biznesu. Zainteresowanych zapraszamy też na studia podyplomowe. Jeszcze w tym roku zapewniamy możliwość doskonalenia swej wiedzy i umiejętności w ramach propozycji Języki Europy Środkowej w kontaktach biznesowych i kulturowych. Wkrótce zaproponujemy także inne opcje tego typu studiów:

• przygotowanie do egzaminu na tłumacza z języka rosyjskiego i ukraińskiego;
• obsługa ruchu turystycznego w języku rosyjskim;
• negocjacje w międzynarodowych kontaktach biznesowych.

Mam nadzieję, że nasza oryginalna oferta zachęci absolwentów szkół średnich i w ogóle wszystkich zainteresowanych językami i kulturą słowiańską do podjęcia studiów w naszym Instytucie. Zapewniamy, że każdy znajdzie tu coś dla siebie. Mamy interesujące programy studiów, wspaniałe grono znakomitych naukowców, świetnych nauczycieli.

rozmawiał Leszek Wątróbski